(Ժողովրդական ավանդություն)
Մի մարդ տեսավ գարնան մարգում
Վեր ճախրելով,
Ճըռվողելով,
Ոնց էր արտուտն անուշ երգում։«Սա որ, ասավ, էս վայրի տեղ
Երգ է ասում էսքան շքեղ,
Հապա թե մեր տանը լինի
Ի՜նչ դրախտի ձայն կըհանի»։
Ու ներշընչման տենդի միջինԲռնեց մարգի սիրուն երգչին,
Տարավ փակեց նեղ վանդակում.
— Տեսեք, հիմի ոնց է երգում։Բայց ի՜նչ. գերի, վանդակի մեջ.
Թըռչնակը լուռ նայում էր խեղճՀեռո՜ւ–հեռո՜ւ ճոխ մարգերին.
Միտն էր բերում կյանքը նախկին,
Երբ որ ազատ,
Էն ցողապատ
Թարմ արոտում,Թավիշ խոտում
Ման էր գալի,
Սորոլ տալի…
Միտն էր բերում,
Տըխրո՜ւմ, տըխրո՜ւմ,
Ու հառաչում,
Ցավոտ ճըչում
Մաշող կարոտն ազատության.
«Վա՛յ, վաթա՛ն… վա՛յ, վաթա՛ն»։
— Գուցե սրա կուտն է աղքատ
Կամ թե փայտե վանդակն է վատ,
Որ իր զըվարթ երգը թողեց։
Միտք արավ տերն ու ողջ փոխեց.
Փայտե կոպիտ հին բանտի տեղ
Ոսկի վանդակ շինեց շըքեղ
Ու կերակուրն, էն օրից վեր,
Արավ շաքար ու թանկ մըրգեր։
Սակայն մարգի քընքուշ գերին
Մըտիկ չարավ թանկ մըրգերին։
Ոսկի բանտից՝ նեղ ու խավար,
Սըլանում էր միտքն անդադար
Դեպ վե՜ր, դեպ վե՜ր…
Ու հիշում էր,
Թե մայիսի
Արշալույսի
Ջինջ երկընքում
Ո՜նց էր երգում,
Խորո՜ւնկ, անվե՜րջ,
Լույս ծովի մեջ
Անփույթ լողում,
Խընդում, խաղում…
Միտն էր բերում,
Տըխրո՜ւմ, տըխրո՜ւմ,
Ու էն կյանքի հուր կարոտով,
Նեղ վանդակում, կոտրած սըրտով
Հընչում էր ողբն իր գերության.
«Վա՛յ, վաթա՛ն… վա՛յ, վաթա՛ն…»
— Ո՞րն է սրա լավ վաթանը,
Որ չի կենում իր ճոխ տանը,
Ո՛չ մի ուրախ երգ է երգում
Էս ոսկեղեն թանկ վանդակում։
Ասավ տերը ու ետ տարավ՝
Թողեց հանդում։ Գերին թըռավ,
Կարոտալի մըտավ էն պերճ
Ծաղիկների, խոտերի մեջ։
Ապա վերև,
Դեպի արև
Ճախրեց, խընդաց.
Օդում թընդաց,
Հոսեց երգը… Սակայն նորեն
Էլ առաջվա երգը չէր էն…
Ու էն օրից
Ջինջ այերից
Զիլ, թրթռուն
Ինչ էլ երգի,—
Արև, գարուն,
Բույրը մարգի,—
Նըրա զըվարթ, հընչուն երգում
Դեռ լալիս է ու հեկեկում
Հիշատակը իր գերության
«Վա՛յ, վաթա՛ն… վա՛յ, վաթա՛ն…»
1908
Առաջադրանքներ`
- Արտույտ թռչունի մասին հետաքրքիր տեղեկություններ փնտրեք համացանցում ։ Մարմնի երկարությունը 15 սմ է, թևերի բացվածքը՝ 27-30 սմ, կենդանի զանգվածը՝ 20-25 գ։
- Բացատրեք կարմիրով նշված բառերը և սովորեք։
մարգ — բացատրություն
մարգի, [գոյական]
1. Բանջարանոցում ակոսներով առանձնացված հողակտոր՝ որոշ մշակույթի համար, ածու:
2. Սիզախոտով ու ծաղկաբույսերով պատված տարածություն փողոցներում, զբոսավայրերում ևն:
3. (հնացած) Մարգագետին:
ճախրել — բացատրություն
[չեզոք բայ]
1. Սրընթաց թռչել՝ սավառնել:
2. (հնացած) Օդի մեջ պտույտներ կատարելով թռչել:
3. (օդագնացություն) Առանց շարժիչի կամ շարժիչն անջատած թռչել՝ սահել օդում:
4. (փոխաբերական) Թևածել, սավառնել (գաղափարների կամ երազների աշխարհում):
5. (փոխաբերական) Սլանալ, սուրալ (օդի մեջ):
6. (փոխաբերական, բանաստեղծական) Թրթռալ, ցոլալ ու անհետանալ:
ճռվողել — բացատրություն
[չեզոք բայ]
(Թռչունների) երգել, ծլվլալ, ճլվլալ:
տենդ — բացատրություն
տենդի, [գոյական]
1. Բարձր ջերմությամբ և դողով արտահայտվող հիվանդություն, դողէրոցք:
2. Ջերմություն, տաքություն, հիվանդության ժամանակ մարմնի սովորականից բարձր ջերմաստիճան :
3. (փոխաբերական) Ներքին հուր՝ կրակ՝ ջերմություն:
4. (փոխաբերական) Հուզված՝ գրգռված վիճակի ժամանակ առաջացած դող:
5. Մեծ հուզմունք, անհանգստություն, լարված՝ տենդային վիճակ:
6. Լարված՝ խանդավառ աշխատանք՝ գործունեություն, մոլեգին եռ ու զեռ:
7. Զառանցանք:
8. Սաստիկ շոգ:
9. Մի բանով տարվելը, կրքոտ՝ մոլի հափշտակություն, մոլուցք: Սկսվում է <<ռեկորդների>> հետևից ընկնելու տենդը (Պ. Լաթիլ):
ճոխ — բացատրություն
[ածական]
1. Հարուստ: Ճոխ ապրուստ:
2. Փարթամ: Ճոխ բուսականություն:
3. Առատ, բարիքնեով լի: Ճոխ սեղան:
4. Պերճ, շքեղ: Ճոխ կահավորություն:
5. Բառապաշարով հարուստ, պերճաբան: Ճոխ լեզու՝ ոճ:
արոտ — բացատրություն
արոտի, [գոյական]
1. Անասունների արածելու կանաչ խոտ:
2. Այն տարածությունը, որտեղ արոտ է բուսնում, արոտավայր:
3. Այն ժամանակաշրջանը, երբ անասուններն արածում են արոտավայրերում:
4. (հնացած) Կանաչ խոտ (չհնձած):
թավիշ — բացատրություն
թավշի [գոյական]
1. Խիտ, նուրբ ու փափուկ խավով պատված երեսով կտոր (սովորաբար մետաքսից):
2. (փոխաբերական) Կանաչ, բուսականություն:
3. (փոխաբերական) Պտուղների՝ բույսերի՝ տերևների ևն նուրբ աղվամազ:
4. (փոխաբերական) Նուրբ թավշանման վարս:
5. [ածական] Թավշե:
6. Շատ նուրբ՝ փափուկ՝ քնքուշ:
7. (փոխաբերական) Նրբամաշկ:
հառաչում — բացատրություն
[գոյական]
1. Հառաչելը:
2. Հառաչելու ձայնը:
վաթան — բացատրություն
վաթանի, [գոյական] (գավառական)
Հայրենիք:
մտիկ — բացատրություն
(ժողովրդական)
Գործածվում Է իբրև կրճատված հրամայական՝ Մտիկ արա, մտիկ տուր կապակցությունների՝ նայի՛ր, տե՛ս նշանակությամբ:
Չարավ-բացատրություն
չարեց։
արշալույս — բացատրություն
արշալույսի, արշալույսներ, [գոյական]
1. Լույսը բացվելու ժամանակը և հորիզոնի պայծառ լուսավորումը այդ պահին:
2. (փոխաբերական) Սկիզբ, որևէ բանի սկզբնավորումը՝ առաջացումը՝ սկզբնական շրջանը: Կյանքի արշալույս:
3. (բանաստեղծական) Նոր՝ երջանկավետ օր:
անփույթ — բացատրություն
[ածական]
1. Անհոգ, անտարբեր, անուշադիր:
2. Անուշադրությամբ կատարված:
3. Թափթփված, անկարգ:
պերճ — բացատրություն
[ածական]
1. Շքեղ, զարդարուն, պաճուճված: Արագածը … իր պերճ գորգերն է փռել (Ավ. Իսահակյան):
2. Փարթամ, ճոխ, հարուստ: Պերճ բուսականություն՝ արոտավայր:
3. Հոյակերտ, հոյաշեն, հոյակապ: Պերճ դղյակ՝ ապարանք:
4. Գեղեցիկ: Պերճ լճակ՝ պարանոց:
5. Վեհ, բարձր զգացումներով՝ գաղափարներով տոգորված: Պերճ ապրումդ չունի վերջ (Շ. Կուրղինյան):
6. Զարդարուն, ճոխ և ընտիր: Պերճ լեզու՝ ոճ: Հայոց բարբառն է պերճ (Ն. Զարյան):
7. Վսեմ, մեծ բովանդակություն՝ նշանակություն՝ իմաստ ունեցող: Ձգտում ենք հասնել քո ընթացքին, քո վազքին, քո վեհությանը պերճ (Ե. Չարենց):
թընդաց-բացատրություն
պայթեց, որոտաց։
զիլ — բացատրություն
[ածական] (ժողովրդական)
1. Բարձր և սուր (ձայնի մասին):
2. Ուժգին, սաստիկ, խիստ:
3. Շատ լավ, գերազանց:
4. Լարված, ձգված, պիրկ:
5. Ճարպիկ, ձեռներեց:
թրթռուն — բացատրություն
[ածական]
1. Թրթռացող, թրթիռներ գործող:
2. Թրթռալու հատկություն ունեցող:
3. (փոխաբերական) Բաբախուն, տրոփուն:
4. (փոխաբերական) Դողդողացող, դողացող:
5. (փոխաբերական) Ջերմ, բուռն, հուզական, հուզաթաթավ:
6. (փոխաբերական) Վետվետուն:
7. (փոխաբերական) Փողփողացող, ծածանվող:
8. (լեզվաբանություն) Լեզվի թրթռումներով արտասանվող:
9. (լեզվաբանություն, հնացած) Ձանեղ:
հեկեկում-բացատրությու
լաց լինել։
- Բացատրեք կանաչով նշված արտահայտությունները։ Ինչ գեղեցիկ ձայն կհանի, նախկին կյանքն էր հիշում, ազատության նկատմամբ շատ կարոտած, անդաթար մտածում էր, դեպի վերև, շատ կարոտած, նեղ վանդակում ժարդված սրտով, հընչում է լացն իր գերության։
- Ինչո՞ւ արտույտը չէր երգում ոսկե վանդակի մեջ։ Որովհետև գերի էր վանդակի մեջ։
- Ինչո՞ւ ազատ արձակվելուց հետո արտույտի երգը չհնչեց նախկինի պես։Որովհետև ազատ էր արձակվ ել և հիշում էր իր գերության մասին։
- Ըստ Ձեզ՝ ի՞նչ է ազատությունը։ կարևոր արժեք է։